Oilaviy nizolarning kelib chiqish sabablari va ularni bartaraf etish yo‘llari

Oilani davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash, ularni har tomonlama jamiyatning asosiy bo‘g‘ini sifatida barqarorligini ta’minlash har bir mamlakatning doimiy e’tiborda bo‘ladigan ustuvor yo‘nalishlardan biri sanaladi. 

Yurtimizda azaldan oila muqaddas qo‘rg‘on sifatida e’zozlangan. Zero, inson qalbida ahillik, mehr-oqibat tuyg‘ulari, ilm-ma’rifatga oshno bo‘lish ko‘nikmasi, avvalo, shu aziz dargohda shakllana boshlaydi. Bosh qomusimizda oila jamiyatning asosiy bo‘g‘ini, deb belgilanganligi zamirida ham ana shu milliy qadriyatlarimiz mazmuni mujassam.

Jumladan, xalqimizning milliy o‘ziga xosligi, avloddan-avlodga o‘tib kelayotgan urf-odat va an’analarimiz, qadriyatlarimizga bo‘lgan hurmat  va  ishonch  ramzi  sifatida  O‘zbekiston  Respublikasining Konstitutsiyasiga “Oila” deb nomlangan alohida bob kiritilib, uning 76-moddasida  oila  jamiyatning  asosiy  bo‘g‘ini,  u  jamiyat  va  davlat muhofazasida ekanligi qat’iy kafolatlab qo‘yildi.

Oilaviy munosabatlarni tartibga soluvchi yana bir muhim huquqiy hujjatlardan  biri  -  O‘zbekiston  Respublikasining  Oila  kodeksida ham  oila,  onalik,  otalik  va  bolalik  davlat  himoyasida  ekanligi haqidagi qoida mustahkamlandi.

Muhtaram Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev 2017 yil 15 iyundagi «Ijtimoiy  barqarorlikni  ta’minlash,  muqaddas  dinimizning sofligini  asrash – davr  talabi»  mavzusidagi  anjumanda  so‘zlagan nutqida  jamiyatimiz  hayotida,  xalqimiz  orasida  uchrab  turadigan, ayniqsa  oila  va  nikoh  sohasida  duch  kelinayotgan  o‘ta  dolzarb, og‘riqli  va  o‘tkir  muammolar  to‘g‘risida,  xususan,  turmush  qurgan yoshlar  orasida  hayotni  yengil-yelpi  tasavvur  qilish,  oila  muqaddas ekanini  tushunib  yetmaslik  holatlarining  uchrab  turganligi,  yosh oilalar  orasida  arzimas  sabablar  bilan  ajralishlar  ko‘payib borayotganligi,  begunoh  bolalar  yetim  bo‘lib,  mehr  va  e’tiborga  eng tashna  vaqtida  ota-ona  tarbiyasidan  chetda  qolayotganligi  haqida gapirib,  “...  oilalarda  nosog‘lom  munosabatlar,  qaynona-kelin,  er-xotin  o‘rtasidagi  janjallar,  xotin-qizlarimiz  orasida  o‘z  joniga qasd  qilish  holatlari  borligi  shaxsan  meni  qattiq  iztirobga solmoqda”, degan edilar.

Darhaqiqat,  jamiyat  va  davlat  uchun  oila,  nikoh,  onalik,  otalik va  bolalik  ijtimoiy  jihatdan  muhim  ahamiyatga  egadir,  zero  ushbu tushunchalar  jamiyat  va  davlat  shakllanishini  ta’minlovchi  muhim omillar  hisoblanadi.

Bugungi kunda sudlarda nikohdan ajratish bilan bog‘liq da’vo arizalar sonli sezilari darajada oshib bormoqda.

Oilada er-xotinning huquq va majburiyatlari yuzasidan tug‘ilayotgan bahslar, turmushning darz ketishi va u bilan bog‘liq mojarolar, ayrim xonadonlardagi mavjud notinch ma’naviy-ruhiy muhit natijasida sodir bo‘layotgan nikohdan ajralishlar bugungi kunda jamiyatimizda jiddiy e’tibor qaratilishi lozim bo‘lgan masalalardan biridir.

Kundalik hayotimizda oilaviy ajrimlarga sabab bo‘layotgan turli omillar mavjud bo‘lib, oilalarning buzilish sabablari taxlil qilinganida, farzandsizlik, xiyonat, uzoq vaqt birga yashamaslik, yoshlarimizning oila qurishga tayyor emasligi, yigitlarning oilani boshqarish, ro‘zg‘orni moddiy ta’minlash, farzandlarni ma’nan hamda jismonan sog‘lom qilib tarbiyalashni o‘z burchlari, deb bilmasliklari, o‘zaro muhabbatning yo‘qligi, fe’l-atvorning to‘g‘ri kelmasligi, ichkilikbozlik yoki boshqa ayollar bilan hayot kechirishi, qizlarning esa uy bekasi, onalik vazifasini tushunmasligi, aksariyat hollarda qaynona va kelin o‘rtasidagi mojarolar tufayli yuzaga kelayotganligi ma’lum bo‘lmoqda.

Endi bir mulohaza qilib ko‘raylik, ikki yoshning boshini qovushtirib, bir oilani barpo qilish o‘z-o‘zidan bo‘lmaydi, albatta. Buning uchun ota-onalar, yoshi ulug‘lar ko‘pdan-ko‘p maslahat va sa’y-harakatlar qilishadi, yelib-yugurishadi. Biroq yosh er-xotin o‘rtasidagi arzimas gap-so‘zlar va asossiz vajlar tufayli guldek oilaning barbod bo‘lishi achinarli hol.

Bilamizki, oilalar tinchligi va mustahkamligida oila boshlig‘i  erkaklarning o‘rni hamda mas’uliyati juda katta.

Xo‘sh, muammolarning oldini qanday olish zarur? Avvalo, yoshlarni oilaviy hayotga tayyorlab borish zarur. Bu juda muhim ahamiyatga ega. Unda bir qator omillarga e’tibor qaratish lozim bo‘ladi, ya’ni oiladagi ajrimlarni oldini olishda, asosan, yoshlarni oila ilmiga o‘rgatish maqsadga muvofiqdir. Ularda oila muqaddas qo‘rg‘on ekanligi to‘g‘risidagi targ‘ibot-tushuntirish ishlarini butunlay yangi bosqichda va yondashuvlar asosida olib borish kerak bo‘ladi.

 J.Esanov

Jizzax viloyat sudining sudyasi