Sud qarori bilan tayinlangan jazoni ijro etish tartibidan yoxud qonunda nazarda tutilgan boshqa hollardan tashqari majburiy mehnat taqiqlanadi

Shukrki, biz – Yangi Oʻzbekiston ahli bugun ikkinchi taqdirga egalik qilmoqdamiz. Egalik hissi hamisha xalq koʻksini koʻtarib turadi. Jamiyatda yangilanishlar va oʻzgarishlarga turtki beradi, odamlar ongu tafakkurida evrilishlar hodisasini paydo qiladi. 

Biz oʻzgarayotgan dunyoda munosib yashash baxti va uning zavqi haqida ko‘p eshitganmiz. Diydasi, zuvalasi oʻtgan asrda qotgan odam avlodlariga hayratlar ulashishdan tolmayotgan bugungi zamonimizda mamlakatlarni, taqdiri yelkadosh davlatlar joylashgan qitʼalarni ikki turli taqdir qurshab turibdi. Biri – siyosiy ziddiyatli munosabatlarga toʻla algʻov-dalgʻov hayot. Ikkinchisi – oʻz hududida tinchlikni saqlab turishga kuch topayotgan va dunyoga ham yaxshilikni sogʻinuvchi mamlakatlardagi jozibador muhit.

Shu oʻrinda Konstitutsiyamizning yangi tahriridan oʻrin olgan alohida jihatlar haqida soʻz yuritsak. Yangi tahrirdagi Konstitutsiyamiz “Xalq Konstitutsiyasi”, deya baholanmoqda. Bu shunchaki taʼrif emas. Uning zamirida bir qator muhim hayotiy mezonlar turibdi.

Jumladan, Yangi Konstitutsiyamizning 44-moddasida Sud qarori bilan tayinlangan jazoni ijro etish tartibidan yoxud qonunda nazarda tutilgan boshqa hollardan tashqari majburiy mehnat taqiqlanadi.

Bolalar mehnatining bolaning sog‘lig‘iga, xavfsizligiga, axloqiga, aqliy va jimoniy rivojlanishiga xavf soluvchi, shu jumladan uning ta’lim olishiga to‘sqinlik qiluvchi har qanday shakllari taqiqlanadi.

Birgina shu moddaning o‘zi millionlab yoshlardan bepul mehnat quroli sifatida
foydalanishga, ularning eksplutatsiyasiga chek qo‘ymaydigan, ularning har tomonlama rivojlanishi kafolatlamaydimi? Demakki, jamiyatimizning yarmidan ortig‘ini tashkil etgan yoshlarning yarmidan ortig‘ini tashkil etgan yoshlarning hayoti sifatiga o‘zgarishiga olib kelmaydimi? Konstitutsiyada 44-modda: “... majburiy mehnat taqiqlanadi” degan qoida ham shular jumlasidandir.
Endi paxtaga yoki ko‘cha tozalash va boshqa ishlarga hech kimni majbur qila olmaydi, bolalarni darsdan chiqarib, boshqa ishlarga jalb etishga jur’at eta olmaydi – majburiy va bolalar mehnati qat’iy taqiqlanadi. Uzoq yillar yurtimizning xalqaro imijiga salbiy ta’sir qilib kelgan majburiy mehnatga to‘liq barham bnrildi. Naqiron avlodning barkamol rivojlanishiga salbiy ta’sir etadigan har qanday bolalar mehnatining taqiqlanishi Asosiy qonunimizda to‘g‘risdan-to‘g‘ri yozib qo‘yilgani ushbu salbiy illatning tarixda qolishi uchun kafolat bo‘ladi.

Konstitutsiyaga muvofiq shaxsning erkin harakatlanishiga bo‘lgan hukmning qat’iy kafolati bo‘ladi va shaxs ushlab turilgan paytda e’tibordan 48 soat o‘tguniga qadar sudga ushlab turishning qonuniyligi va asoslanishi to‘g‘risidagi masalani hal qilish uchun olib borish kerakligini qat’iy belgilaydi, agar sud tomonidan shaxsni hibsga olish yoki unga nisbatan boshqa turdagi ozodlikni cheklashga oid qaror qabul qilinmasa, shaxs darhol ozod qilinishi zarurligini anglatadi. Eng muhimi, ushbu norma insonning fundamental huquqlari sud orqali himoya qilinishi va shaxs erkinligi hamda daxlsizlik huquqining konstitutsiyaviy kafolati sifatida xizmat qiladi.
Bundan tashqari, yangi Konstitutsiyada sud va huquqni muhofaza qiluvchi organlar faoliyatini fuqarolarni jazolovchi yondashuvdan inson huquqlarini hurmat qiluvchi va jinoyatchi, poymol qilingan huquqlarni tiklovchi, rag‘batlantiruvchi yondashuvga o‘zgartirildi.

Shaxsni birinchi marta ushlash chog‘ida unga tushunarli tilda huquqlari va ushlab turilishi asoslari tushuntirilishi shartligi, ayblanuvchi va sudlanuvchilarga o‘ziga qarshi ko‘rsatma bermaslik (xalqaro e’tirof etilgan “Miranda qoidasi”), sukut saqlash huquqi berildi.

Sh.X.Mirzaaxmedov

Jinoyat ishlari bo'yicha

Zarbdor tuman sudining raisi